Is de remedie tegen landjepik gevonden?

Een stuk grond inpikken was al niet eenvoudig, maar de Hoge Raad maakt het nog moeilijker. Op het moment dat de oorspronkelijke eigenaar van de grond zijn eigendom door verjaring is verloren, kan hij namelijk in bepaalde gevallen toch nog vorderen dat de grond aan hem zal worden teruggegeven.

Een situatie die zich geregeld voordoet, is dat een particulier een strook grond van een openbare groenvoorziening toevoegt aan zijn tuin. De gemeente is meestal eigenaar van de groenvoorziening. Het kan voorkomen dat de particulier zijn tuin per ongeluk deels aanlegt op een strook van de aangrenzende openbare groenvoorziening. Anderen voegen willens en wetens een strook grond van de gemeente toe aan hun tuin, zonder dat zij daar toestemming voor hebben gekregen. Als de particulier (als niet-rechthebbende) de strook grond twintig jaar in bezit heeft, wordt hij in beginsel door verjaring eigenaar van de grond ten koste van de gemeente.

Een niet-rechthebbende kan een strook grond in bezit nemen door zich de feitelijke macht over de grond te verschaffen. Het bezit van de eigenaar moet daardoor teniet worden gedaan. Daar is meer voor nodig dan een enkele machtsuitoefening, zoals het poten van platen of het snoeien van struiken. In de rechtspraak is een strenge lijn uitgezet, zeker als het aankomt op openbare groenvoorzieningen die aan de gemeente in eigendom toebehoren. Zelfs het aanleggen en gebruiken van een parkeerplaats op gemeentelijke grond is onvoldoende om te oordelen dat de particulier de grond in bezit heeft genomen.

Er is pas sprake van bezit als de niet-rechthebbende zich zo gedraagt dat daaruit niet anders kan worden afgeleid dan dat hij pretendeert eigenaar te zijn. Het is niet nodig dat de eigenaar wist dat de niet-rechthebbende zich als eigenaar gedroeg, maar dat moet wel naar buiten toe kenbaar zijn. In het geval van gemeentelijke grond is dat bijvoorbeeld (pas) het geval als de particulier de strook grond omheint met een hek of schutting.

Als de niet-rechthebbende erin slaagt om aan te tonen dat hij de grond in bezit heeft genomen en dat het bezit twintig jaar heeft geduurd, wordt hij door verjaring eigenaar van de grond. Onlangs heeft de Hoge Raad aangegeven dat de oorspronkelijke eigenaar vervolgens een vordering tot schadevergoeding kan instellen. Een niet-rechthebbende die een zaak (de grond) in bezit neemt en houdt, terwijl hij weet dat een ander daarvan eigenaar is, handelt tegenover de oorspronkelijke eigenaar namelijk onrechtmatig.

In een dergelijk geval kan de oorspronkelijke eigenaar - op het moment dat hij de eigendom al is verloren - vorderen dat de rechter de nieuwe eigenaar veroordeelt om een schadevergoeding te betalen. Die schadevergoeding kan volgens de wet ook in natura worden gevorderd, bijvoorbeeld bij wijze van teruggave van de grond.

Op die manier kan dus - ondanks dat de ander door verjaring eigenaar is geworden - toch nog actie worden ondernomen. Let daarbij wel op: ook een vordering tot vergoeding van schade heeft een verjaringstermijn!